Boşanma, Türk Medeni Kanunu'nun 161.-184. kanunlarında düzenlenmiş bir Aile Hukuku müessesesidir.
Boşanma evliliği sona erdiren sebeplerden biri olup boşanmanın gerçekleşmesi hakim kararına bağlıdır. Boşanma davalarına aile mahkemeleri bakar.
Boşanma davaları anlaşmalı veya çekişmelidir.
Anlaşmalı Boşanma Davaları
Eşlerin her ikisinin birden evliliğin sona ermesi yönündeki kararlar vermeleri neticesinde taraflardan birinin dava açtığı, diğer davalı eşin ise davayı kabul ettiği, tarafların boşanmanın sonuçlarına dair hazırladıkları protokolün dava sonucunda verilecek kararın eki niteliğinde olduğu boşanma türüdür. Çekişmeli boşanma dava türlerinin aksine hakim yasal şartların varlığı halinde boşanmaya karar vermek zorundadır. Anlaşmalı boşanma davasını açabilmek için en az 1 yıl evli kalmış olmak gerekmektedir.
Çekişmeli Boşanma Davaları
Çekişmeli boşanma davaları; taraflardan birinin boşanmayı istemediği veya boşanmaya istemekle beraber kendisini kusurlu olmadığını ispatlamaya çalıştığı boşanma davası sebebidir.
Çekişmeli boşanma bir veya birden fazla sebepten kaynaklanabilir;
- Zina: Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir. Zina yapan eşini affeden tarafın dava hakkı yoktur. ( TMK m. 161)
- Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış: Eşlerden her biri diğeri tarafından hayatına kastedilmesi veya kendisine pek kötü davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabilir.( TMK m.162 )
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme: Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla birlikte yaşaması diğer eşten beklenemezse, bu eş her zaman boşanma davası açabilir. ( TMK m.163 )
- Terk: Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve bu durum devam etmekte ve istem üzerine hâkim tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır. Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hâkim, esası incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi hâlinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilân yoluyla yapılır. Ancak, boşanma davası açmak için belirli sürenin dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz. ( TMK m. 164 )
- Akıl hastalığı:Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir. ( TMK m. 165)
- Evlilik birliğinin temelden sarsılması: Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Davacının kusuru daha ağır ise, davalının açılan davaya itiraz hakkı vardır. Boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi hâlinde, her ne sebeple olursa olsun ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verilir.
Bir davanın hangi yer mahkemesinde açılacağını belirleyen kurallara yetki denir. Boşanma davalarında yetkili mahkeme; eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
Nafaka, Tazminat, Mal Rejimi, Velayet
Boşanma davasında taraflar birbirlerinden nafaka veya tazminat isteyebilirler. Boşanma halinde eşlerin tabi oldukları mal rejimine göre malları tasfiye edilir. Eşlerin evliliklerinden müşterek çocukları varsa bu çocukların velayetinin hangi eşe verileceği konusunda hakim karar verir.
Şüphesiz evlilikler boşanma için kurulmuyor. Evlilik tarafların hür ve özgür iradeleri ile kurulurken boşanmanın hakim kararına bağlanması kamu düzeni, kamu yararı gibi sebeplerden kaynaklanıyor.