Ülke için tehdit oluşturan düşman devlet savaş ilan etmenden önce, silahlı kuvvetler her an bir tehdit varmış gibi savaş beklentisi içinde planlar ve tatbikatlar yapar. Ancak tatbikatlar ordu birlikleri veya kritik devlet kurumları ile sınırlı olduğu için halk savaşa karşı hazırlıksızdır.
Tüm savaşlara kaos hakimdir. Saldıran da savunan da ne yapacağını bilmez. Silahlı kuvvetler önüne konan emir ve siyasi hedef doğrultusunda harekete geçer.
Silahlı kuvvetler saldırı ve savunma planlarını barışta tertip eder. Nasıl ki saldıran konumundaki devletin silahlı kuvvetleri savunma konumundaki ülkeye ait havaalanları, limanlar, köprüler, su yolları, dağ geçitleri gibi stratejik hedeflere ilişkin operasyonlar düzenleme eğilimindeyseler savunan devletler de stratejik hedeflerin korunması için girişimlerde bulunurlar.
Ülkelerin siyasi, ekonomik ve kültürel başkentleri ayrı ayrı olabilir. Ordu birliklerin barış zamanı konuşlandıkları yerler rastgele seçilmemiştir. Stratejik derinlik dikkate alınarak savunma pozisyonu alınır.
Silahlı kuvvetler önceden belirlenmiş savunma planları dışında plansız savunma eylemleri de yapabilir. Plansız savunma yapısı gereği acele verilen kararlardan oluştuğu için hata payı yüksektir.
Planlı savunmadan görevler bellidir. Düşmanın olası hareketlerine karşı operasyonlara hazırlanmış birlikler vardır. Hangi birliğin ne zaman harekete geçeceği bellidir. Düşmanın geleceği arazide ya da denizde hazırlık yapılmıştır. Barış zamanında geçiş yapılan yollar savaş zamanı engellerle kapatılır.
Barış zamanı sınır güvenlik alanları belirlenir. Sınırdan içeri doğru 30 km genişliğindeki hatlar ordular, 20 km genişliğindeki hatlar tümen seviyesinde korunur. Mesafeler coğrafi şekillere göre değişmekte olup alan kabaca 600 km² Bu birinci hatta saldıran düşman birliğinin en fazla zarar görmesini sağlayan şekilde planlama yapılır. Mayın tarlaları, tankların ilerlemesini engelleyici yapay engeller savunma için önem arz eder. Düşman birliklerinin, muharebe destek birliklerinin ateş hattına girmeleri için savunma birlikleri zorlayıcı manevralarda bulunurlar.
Alan hesaplamasında telsiz sinyallerin ulaşılabilir olması önem arz eder. Radyo sinyalleri açık alanda sorunsuz olması beklenirken dağlar ve tepeler sinyallerin ulaşabileceği mesafeleri kısaltır.
İkinci hat ana savunma alanıdır. Birinci hatta bertaraf edilemeyen düşman artıkları 2. alana geçer. Bu alanda savunma mayın tarlası gibi askeri engeller ile sağlanamayabilir. Sınar savunma hattında bulunan birlikler geri çekilmek zorunda kalabilirler ve savaşın karmaşasında hedef duruma düşmemeleri gerekir.
Orman, deniz, göl, nehir veya dağ gibi engeller düşmanı tamamen durdurmaz sadece yavaşlatır. Ancak yapay engeller düşman birliklerini pusuya çekmek için farklı yönlere manevra yapmalarına sağlamak için kullanılabilir.
Nasıl ki hava desteği, topçu atışı ile tank ve piyade birlikleri taarruza geçiyorsa savunma da antitank savunması ve piyade birlikleri düşmanın ilerlemesini yavaşlatma ve durdurma şeklinde yapılır.
Savunma birlikleri karşı atak için fırsat kollayıp düşmanın geri püskürtülmesi için de hazırlık yapar. Düşmanın geldiği yöne doğru alçalan yamaçlar üzerine savunma birlikleri konuşlandırılır. Yüksekte olan savaş alanına hakim olur. Burada hakimiyetten kasıt savaş alanın izlenebilir olmasından ziyade birliklerin ayırt edilebilmesine yöneliktir.
Önceden hazırlanmış korunganlar saldırı pozisyonundaki düşman hareket halinde iken savunma pozisyonundaki dost birliklerin nispeten rahat hareket etmesini sağlar. Tank ve piyade birlikleri düşmanı daha yakın konumdayken topçu ve hava savunma birlikleri daha geridedir. Birliğin yönetildiği karargah, ana savunma alanı ile bu alanın gerisindeki ve muharebe destek birimlerin gerisinde bir yerde olacaktır. Ana savunma hattının birinci sırasında tugay seviyesinde bir birlik engelleme yapacaktır. İkinci sırada ikinci bir tugay bulunacaktır. Bu iki sıranın bulunduğa alanlar savunmaya ilişkin asıl çatışmalara sahne olacaktır. İkinci sıranın cephe gerisinde ihtiyat savunma birlikleri olacaktır. Savunma planları ikinci hattın bulunda alanın aşılmaması yönündedir. Zaten birinci ve ikinci hattaki birlikler mühimmat ve asker sayısı itibariyle desteklenmiş birliklerdir. İkinci hattında aşılması ihtimalinin ortaya çıkması halinde ihtiyat birlikleri savunma için yardıma gidecektir. Savunma hattındaki tümen karargahı ihtiyat birliklerinin gerisinde kalacaktır.
Birinci ve ikinci hattaki tugaylar 15 km genişlik ve 10 km derinlikteki alanı kontrol etmeye çalışırlar.
Tabur seviyesindeki savunma birliklerinde savunulacak alan iyice küçülür ve 5 km genişlik ve 2 km derinlikte sınırlı kalır. 10 km²'lik alanın yaklaşık bin kişiden ibaret olan bir tabur koruduğuna göre 1 km²'lik bir alanı 2 veya 3 takımdan oluşan bir bölüm koruyabilir. Buradaki ateş hattı 500 metre ile 1000 metre arasındaki alandır. Bu alan topçu, havan ateşi ile dövülür.
İhtiyat birliğinin de düşmanı engellemek için yeterli olmadığın ortaya çıkması halinde geri çekilme zorunlu olur. Ana birlik doğrudan geri çekilirler. Ana birlik ile düşman birliği arasındaki dost birlik hem savaşır hem de geri çekilir. Amaç ana birliğin zarar görmeden geri çekilmesini sağlamaktır.
Çekilmek çelik gibi sinirler ister. Çekilen birlikler komutanından askerine kadar yorucu bir süreç geçirir ve yeniden savaşmak için zamana ihtiyacı olacaktır.
Son olarak yer değiştirme savunmanın en stratejik hareketlerinden birini oluşturur. Savunmadaki tümenin herhangi bir tugayının ya da taburunun yer değiştirmesi gizlilik içinde yapılır. Gündüz vakti birliklerin yer değiştirmesi çıplak gözle görülebilirken geceleri yer değiştirme kolay fark edilemeyebilir. Birliklerin yer değiştirmesinin görülmesini engellemek için sisleme metodu uygulanır. Ayrıca yer değiştiren birlikler mümkün oldukça kamufle olarak arazinin doğan engebelerinden faydalanarak yer değiştirirler. Aynı yöntem geri çekilmede de uygulanır. Yer değiştirmede amaç birliği düşman birliğini beklenenden daha büyük bir birlik ile karşılamaktır.